SALGIN İÇİN MATEMATİKSEL MODEL GELİŞTİRME

    Belgesel  2018 yılında Hannah Fry ve bir grup uzmanlarla birlikte Birleşik Krallıkta çekilen bir belgesel filmidir. Belgeselin konusu grip virüsünün mutasyona uğraması ve farklı zamanlarda pandemiye yol açıp çoklu ölümlere neden olması ile başlamış. Araştırmalara göre yaşam boyunca grip virüsünün mutasyona uğraması sonucu çeşitli salgınların ortaya çıkması kaçınılmaz. Belgeselde de bir uygulama üzerinden yapay olarak virüsün oluştuğu ve yayıldığı varsayılıp buradan edilecek sonuçlarla gelecekte çıkacak, çıkabilecek virüslere karşı hazırlık yapılması ve önlem alınmasını sağlamak. Görüyoruz ki düşüncelerinde çok haklılarmış. Belgeselin çekilmesinden yalnızca 2 yıl sonra hatta daha az bir süre sonra böyle bir şey gerçekleşti ve durum hiç de iç açıcı değil. Acaba belgesel de elde edilen veriler sonucunda bu konu için hazırlık yapılmış mıydı? Ya da durumun bu kadar ciddi olabileceğinin farkında olan kaç kişi vardı? Şahsım adıma bunu zamanında yeni yayınlandığında izleseydim kavrayamazdım. Ancak şu anki mevcut konumdayken her şey çok daha açık :(

    Dünya birçok kez salgınlarla yüzleşmiş ve her zaman için bunların tekrarlama olasılığı bulunmakta. Belgeseldeki araştırmacılar, ölümcül bir virüs salgınının Birleşik Krallığı nasıl vuracağını ön görmek adına bir akıllı telefon uygulamasıyla araştırıyorlar.

    İnsanlara son yüzyılda en çok insan öldüren felaket nedir? diye sorulmuş ancak kimseden doğru cevabı alamamışlar. Genellikle bu sorunun cevabının savaşlar ve doğal afetler olduğu düşünülmüş. Ancak doğrusu şu ki bu felaket gözle dahi göremediğimiz bir grip virüsü. İspanyol gribi tam 100 milyon kişinin ölümüne neden olmuştur

    Araştırma başlangıcında yapılacak ilk adımlar belirlenmiş. Bir telefon uygulaması üzerinden elde edilen verilerle matematiksel hesaplamalar yapıp virüsün yayılmasıyla ilgili öngörüde bulunmak. Bu uygulamayı kullanan kişilerden yalnızca yaş ve cinsiyeti istenilecekti. Ve eğer en az 10 bin kişinin bu uygulamayı kullanması sağlanırsa genel bir kanıya varmak daha doğru olacaktır. Bu ulusal deney ülkede duyurulmuş ve uygulamayı telefonlarına indirmeleri istenmiş. Bu süreçte araştırılan ve düşünülen sorular genel olarak şunlardır:

• Gerçek bir salgında ne gibi önlemler alınmalı? 
• Mevsimsel grip ve salgın grip arasındaki fark ne?
• Salgınlar nasıl oluşur?
• Grip nasıl salgın bir hastalığa dönüşür?
• Hastalık kişiden kişiye nasıl bulaşır?
• Bir salgının hızla yayılması nasıl önleyebiliriz?
• Süper yayıcılar neyi ifade eder?
• Birini aşırı bulaşıcı yapan şey nedir? 
•  Bilinmeyen bir virüs için aşı üretmek en az 4 ay zaman almaktadır. Peki bu süre zarfında aşı kaç kişiye yayılabilir?
•  Grip virüsü ne kadar kolay yayılabiliyor?

     Araştırma genelinde bu soruların cevabı bulunmaya çalışılmaktadır.

    Yapılan bu araştırmaya tam 28.965 kişi katılmış yani uygulamayı kullanmış ve takip edilir durumdadır. Bu gereken minimum  kişi sayısından çok çok fazla. Bu da araştırma sonucu yapılacak matematiksel modellemede daha doğru sonuçlar verecektir. Araştırmanın sonucunda da yapılan hesaplamalarla 886 bin kişinin öleceği öngörülmektedir ve bu korkunç bir rakam. Günümüzdeki pandemi için bir için böyle bir sonuca hala ulaşılamadı ancak ulaşılabilir. Bu tamamen bundan sonraki alınacak önlemler ve aşının bulunacağı zamanla alakalı.

    Dünyada bir kaç yerde bu tehlikenin farkında olarak böyle bir felaket karşısında ölümü ve bulaşmayı  en aza indirecek çözümler bulunmaya çalışılıyor. Grip virüsü sürekli değişmektedir. Bu da her biri için yeni bir aşı gerekiyor demek. Ama artık grip virüsünün bazı parçalarının o kadar da kolay değişmediği biliniyor. Virüsün o sabit olan parçalarını hedef alarak bir aşı yapıla bilinirse salgın ortaya çıktığımda bir miktarda olsa korunma sağlanabilir. Bugün yaşadıklarımıza bakılırsa bu amaç henüz gerçekleştirilememiştir. Ancak covid-19 bitse bile yeni tip virüslerin her an çıkma ihtimali olduğundan bu amaç sonuca varırsa ilerle gerçekleşecek bir salgında bulaşma azaltılabilir ve daha az zararla atlatılabilir. Temennim yapılan çalışmaların sonuç vermesi. Çünkü şu anda yaşadığımız için biliyoruz ki bu durum çok can sıkıcı.

    Herkese sağlıklı günler...😷